ปกิณกธรรมช่วงบวชเนกขัมมะปฏิบัติธรรม วันลอยกระทง วันที่ ๑๕ - ๑๗ พฤศจิกายน ๒๕๖๗

ก่อนปฏิบัติธรรมช่วงเช้า วันศุกร์ที่ ๑๕ พฤศจิกายน ๒๕๖๗

ลอยกระทงมาจากงานดีปวาลีของทางประเทศอินเดีย พอมาถึงเมืองไทยก็แปลงเป็นตามประทีป ดีปะ ก็คือ ทีปะ ก็คือ ประทีป ทีปะส่วนใหญ่สมัยก่อนก็หมายเอาดวงเทียน บางทีคำว่า "ทีปะ" มีอีกความหมายหนึ่งก็คือ "แผ่นดินใหญ่" ที่คนไทยใช้คำว่าทวีป

คราวนี้การลอยกระทงก็น่าจะมาเริ่มกันตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัย ก่อนหน้านั้นอาจจะมี แต่ว่าไม่ชัดเจน มาชัดเจนในศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงมหาราช ที่ระบุถึงงานเผาเทียนเล่นไฟ เมืองสุโขทัยนี้ดั่งมีจักแตก ถ้าเป็นสมัยนี้ก็คงประมาณทัวร์ลง..!

ประเพณีในบ้านเราผูกพันกับศาสนาพราหมณ์แล้วก็การนับถือผี ในเมื่อความผูกพันมีกับศาสนาพราหมณ์มาแต่ต้น พิธีกรรมต่าง ๆ ก็เลยเป็นไปตามแบบศาสนาพราหมณ์เป็นเสียส่วนมาก เพราะว่าพราหมณาจารย์ต่าง ๆ ที่เดินทางจากชมพูทวีปในสมัยนั้นเข้ามาในสุวรรณภูมิ ส่วนใหญ่ก็ได้รับการยกย่องว่าเป็นผู้ทรงความรู้

สมัยก่อนเขาเรียนไตรเพท หรือว่าไตรเวท มี ฤคเวท ยชุรเวท สามเวท ระยะหลังพอเนื้อหาแตกหน่อแตกกอออกไปเยอะมาก ก็มีคัมภีร์ที่สี่ขึ้นมาเป็นอาถรรพเวท ซึ่งก็คือพวกเวทมนต์คาถาอย่างที่นิยมกัน

ในเมื่อศาสนาพราหมณ์เป็นผู้รู้ ไปที่ไหนก็จะได้รับการต้อนรับจากผู้มีอำนาจของที่นั่น เราจะเห็นได้ว่าศาสนาพราหมณ์นี่เกาะติดกับสถาบันพระมหากษัตริย์มาตั้งแต่ต้น เมื่อเป็นผู้รู้สามารถให้คำแนะนำต่าง ๆ ก็ได้รับการยกย่องให้เป็นราชครูบ้าง ให้เป็นโหราจารย์บ้าง คอยดูฤกษ์ล่าง ฤกษ์บน คอยแนะนำวิธีการหลักการต่าง ๆ ให้กับผู้นำ ทำอย่างไรถึงจะรักษากำลังใจของบริษัทบริวารเอาไว้ได้

แต่ก็เป็นเรื่องอัศจรรย์มากก็คือ ศาสนาพราหมณ์ไม่ได้มีความคิดที่จะครอบงำผู้นำของบรรดากลุ่มชนต่าง ๆ ที่ตนเองเข้าถึง ก็คือมีหน้าที่แนะนำก็ทำไป ไม่ทำก็แล้วไป แม้แต่ในยุคนครวัด นครธม อาณาจักรขอมอันยิ่งใหญ่เขาก็มีข้อตกลงกันอย่างเป็นทางการเลยว่า ถ้าพระมหากษัตริย์ถือพราหมณ์ ปุโรหิตาจารย์ต้องถือพุทธ ถ้าปุโรหิตาจารย์ถือพราหมณ์ พระมหากษัตริย์ต้องถือพุทธ เป็นความใจกว้างของศาสนาพราหมณ์อย่างหนึ่ง

ถ้าเป็นศาสนาอื่นคาดว่าคงครอบงำสถาบัน ชี้นำจนกระทั่งเปลี่ยนศาสนาไปทั้งประเทศแล้ว แบบเดียวกับอาณาจักรศรีวิชัย ระเด่นปาทาซึ่งถือศาสนาพุทธแต่แรก ไปตั้งเมืองปาเล็มบังเป็นศูนย์กลางอาณาจักรศรีวิชัย ได้ราชธิดาของสุลต่านที่มาอ่อนน้อมเป็นมเหสี ปรากฏว่าโดนชักนำให้ไปนับถือศาสนาอิสลาม อาณาจักรศรีวิชัยที่ยิ่งใหญ่มาก ถึงขนาดรวบเอาปักษ์ใต้ของไทยไป รวมกับสุมาตราอินโดนีเซียทั้งหมดกลายเป็นอิสลาม..!

 

ในเมื่อเป็นเช่นนั้นเราจะเห็นว่าตั้งแต่ยุคสุโขทัย กรุงศรีอยุธยา รัตนโกสินทร์ของเรา ศาสนาพราหมณ์อยู่ใกล้ชิดกับพระมหากษัตริย์มาตลอด แต่นอกจากไม่ได้ครอบงำสถาบันแล้ว ยังยอมรับการแต่งตั้งจากสถาบันด้วย อย่างพวกตำแหน่งราชครูวามเทพมุนี วามะ ก็คือพราหมณะ ซึ่งก็คือ พราหมณ์ หลายต่อหลายคนนามสกุลก็ยังบอกความเป็นพราหมณ์อย่างชัดเจน อย่างนามสกุล "รังสิพราหมณกุล" ซึ่งบอกไว้ชัด ๆ เลยว่าเป็นพราหมณ์

เมื่อมาถึงรัชกาลที่ ๔ ประเพณีต่าง ๆ โดนดัดแปลงมาเป็นพุทธจนหมดเพราะว่าในหลวงรัชกาลที่ ๔ ออกผนวชถึง ๒๗ พรรษา พิธีพราหมณ์ต่าง ๆ จะเริ่มด้วยพิธีพุทธก่อน อย่างเช่นว่าการสมาทานศีล การเจริญพระพุทธมนต์ การเจริญชัยมงคลคาถา แล้วค่อยต่อด้วยพิธีพราหมณ์อย่างเช่นการบวงสรวงสังเวย การแรกนาขวัญ เหล่านี้เป็นต้น

คราวนี้ในเรื่องของศาสนาเราต้องเข้าใจว่าเป็นหลักยึด เป็นหลักยึดเพื่อให้จิตใจของเรามั่นคง เนื่องจากมั่นใจว่ามีที่พึ่ง ตั้งแต่โบราณมาจะเห็นว่าอะไรที่ลึกลับ ยิ่งใหญ่ มีอำนาจเหนือตน ก็จะถูกยกขึ้นเป็นที่เคารพ อย่างเช่นว่า ภูเขา ต้นไม้ โดยเฉพาะอย่างปัจจุบันนี้ที่เข้าไม่ถึง อย่างยอดเขาไกรลาสที่ฝรั่งเรียกว่าเคทู (K2) ตัว K ก็มาจากคำว่าไกรลาสนั่นแหละ

เคทูไม่ใช่ยอดเขาที่สูงที่สุด เพราะยอดเขาที่สูงที่สุดก็คือยอดเขาเอเวอเรสต์ (Everest) รองจากเอเวอเรสต์ก็มาเป็นเคทู (K2) แล้วตามมาด้วยคันเชนจุงกา (Kanchenjunga)

เคทูแม้จะติด ๑ ใน ๘ ยอดเขาสูงที่สุดในโลก แต่ไม่ได้สูงแบบเอเวอเรสต์ เพียงแต่ว่าเป็นยอดเขาที่ไม่ต้อนรับผู้คน ใครตั้งใจจะปีนพอใกล้ยอดเขาก็มักจะเกิดภัยธรรมชาติ พายุบ้างหิมะบ้าง จนกระทั่งขึ้นไม่ถึง ก็เลยกลายเป็นที่เคารพ เคารพในพลังอำนาจที่ตนเองไม่เข้าใจว่าเกิดขึ้นได้อย่างไร ที่เราสวดมนต์กันตอนเช้า ๆ ที่ว่า

พะหุง เว สะระณัง ยันติ............ปัพพะตานิ วะนานิ จะ
อารามะรุกขะเจต๎ยานิ................มะนุสสา ภะยะตัชชิตา
มนุษย์เป็นอันมากเมื่อโดนภัยเบียดเบียน ก็เข้าหาที่พึ่ง ปัพพะคือภูเขา วะนาคือป่า อารามในที่นี้น่าจะหมายถึงศาสนสถาน รุกขะคือต้นไม้ เจต๎ยานิคือเจดีย์ ยึดสิ่งทั้งหลายเหล่านี้เป็นที่พึ่ง

เนตัง โข สะระณัง เขมัง...............เนตัง สะระณะมุตตะมัง
แต่ว่าที่พึ่งทั้งหลายเหล่านี้ไม่เป็นที่พึ่งอันเกษม ไม่เป็นที่พึ่งอันอุดม พูดง่าย ๆ ก็คือยึดถือไม่ได้อย่างจริงจัง

โย จะ พุทธัญจะ ธัมมัญจะ...............สังฆัญจะ สะระณัง คะโต
แต่ว่าการยึดพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เป็นที่พึ่งนั้น

เอตัง โข สะระณัง เขมัง..................เอตัง สะระณะมุตตะมัง
จึงเป็นที่พึ่งอันเกษม เป็นที่พึ่งอันสูงสุด

เอตัง สะระณะมาคัมมะ....................สัพพะทุกขา ปะมุจจะติ
เมื่อยึดในที่พึ่งทั้งหลายเหล่านี้แล้ว ย่อมมีความสามารถในการทำให้กองทุกข์ทั้งหลายหมดสิ้นลงไปได้​

 

คราวนี้ในเมื่อคนเราโดยธรรมชาติแล้ว เคารพในสิ่งที่ลึกลับ ยิ่งใหญ่ เข้าถึงได้ยาก บ้านเราก็เลยถือศาสนาผีมาก่อน แล้วก็มาถือพุทธ มาถือพราหมณ์

คราวนี้พอนานไปศาสนาพุทธมีสัจธรรมคือหลักการปฏิบัติที่เป็นไปตามกำลังใจของคน ก็คือท่านสอนว่า
ให้เว้นจากการฆ่าสัตว์..พูดง่าย ๆ ก็คือเราไม่อยากให้คนอื่นฆ่าเรา เราก็อย่าไปฆ่าคนอื่น
เว้นจากการลักทรัพย์..เราไม่อยากให้คนอื่นมาลักขโมยเรา เราก็อย่าไปลักขโมยคนอื่น
เว้นจากการประพฤติผิดในกาม เว้นจากการโกหก เว้นจากการดื่มสุราเมรัย..ก็โดยนัยยะเดียวกัน

ในเมื่อมนุษย์เรามีตรรกะคือความสามารถในการคิดตรอง หาเหตุหาผลได้ เห็นว่าศาสนาพุทธมีเหตุผล สมควรแก่การเชื่อถือ ก็น้อมเอามาเป็นหลักยึดประจำใจของตนเอง จึงทำให้ศาสนาพุทธของเราเด่นขึ้นมา

แต่อย่าลืมว่าผีและพราหมณ์แฝงมาอยู่เป็นร้อยเป็นพันปีแล้ว ไม่สามารถที่จะละทิ้งไปได้ทั้งหมด แม้กระทั่งสมัยที่หลวงปู่มั่น หลวงปู่ตื้อ ไปเผยแผ่ศาสนาในป่าในดงทางด้านภาคเหนือของเรา ต่อไปสิบสองปันนา ต่อไปประเทศลาว ประเทศจีนก็เหมือนกัน ถึงขนาดต้องเอารูปพระพุทธเจ้าไปบอกเขาว่า "นี่เป็นหัวหน้าผีที่ยิ่งใหญ่ที่สุด ถ้านับถือหัวหน้าผีแล้ว ผีเล็กผีน้อยจะไม่กล้าเบียดเบียนอีก" ก็คือต้องปรับเข้ากับความเชื่อเดิม ๆ ของเขาที่ฝั่งรากลึกมานานมาก

เขาถามว่า "ถ้านับถือหัวหน้าผีแล้วต้องทำอะไร ?" ท่านบอกไปว่า "ให้ภาวนาพุทโธ ถ้าภาวนาพุทโธแล้วหัวหน้าผีชอบใจ ก็จะช่วยรักษาให้อยู่เย็นเป็นสุข" ก็เป็นวิธีเผยแผ่ที่ต้องเรียกว่าปรับให้เข้ากับความเข้าใจของพวกเขา ถ้าพูดมากกว่านั้นเขาก็ไม่เข้าใจ

เห็นพระเดินจงกรม พวกข่าก็มาถามว่า "เดินหาอะไร ?" ท่านก็บอกว่า "เดินหาดวงแก้ววิเศษ" เขาถามว่า "ดวงแก้ววิเศษคืออะไร ?" ท่านบอกไปว่า "คือพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เดินภาวนา พุทโธ..ธัมโม..สังโฆ พุทโธ..ธัมโม..สังโฆ ถ้าความเพียรพยายามทำได้ถูกต้อง ทำได้ตรงทาง ก็จะพบกับดวงแก้ววิเศษที่พาให้ทุกคนมีความสุขความเจริญทั้งชาตินี้และชาติหน้า"

ก็ทำให้พวกข่าเขาหัดเดินจงกรมภาวนา ทั้ง ๆ ที่เขาก็ไม่รู้หรอกว่านี่คือการเดินจงกรม เขาเดินหาแก้ววิเศษ เดี๋ยวพวกเราก็เดินหากันบ้างนะ..!

 

ดังนั้น..ในเรื่องของศาสนาในปัจจุบันนี้ ที่สับสนมากก็เพราะว่าการศึกษาเข้าถึงได้ง่าย แต่หาผู้รู้จริงได้ยาก สมัยก่อนเขาต้องศึกษาตามขั้นตอน อย่างเช่นว่าท่องอักขระบาลีให้ได้ ผสมตัวให้ได้ อ่านให้ได้ ค่อย ๆ แปลไปตามขั้นตอน พอแปลได้ก็เริ่มแปลอรรถกถา แปลอรรถกถานะ..ไม่ได้แปลพระไตรปิฎก แปลอรรถกถาเพราะว่าอรรถกถาก็คือสิ่งที่บรรดาพระเถระต่าง ๆ ท่านอธิบายขยายความเอาไว้ จะได้รู้ว่าถ้าเราศึกษาพระไตรปิฎก ควรที่จะทำความเข้าใจไปในแนวทางไหน

ไม่ใช่อยู่ ๆ กูก็ไปคว้ามา จะเอาเฉพาะพุทธวจนะ แล้วก็ตีความเข้าป่าเข้าดงไปเลย ก็คือรู้ไม่พอ จินตนาการบรรเจิดอีกต่างหาก ก็เลยไปกันใหญ่..! กลายเป็นว่าคนพุทธด้วยกันนี่แหละที่อวดรู้ แล้วก็กลายเป็นทำลายหลักธรรมของพระพุทธเจ้า ต้องบอกว่าเป็นเรื่องที่น่าเสียดายมาก คือเหมือนอย่างกับว่าคนสมัยนี้ ส่วนหนึ่งเข้าหาศาสนาพุทธเพราะต้องการความสะใจ ประหลาดดี..!

ศาสนาพุทธของเรามีประโยชน์ตรงไหน ? มีประโยชน์ตรงที่ว่านำเอาหลักธรรมไปประพฤติปฏิบัติ ป้องกันไม่ให้ตนตกไปในทางที่ชั่ว ไม่ใช่ให้ศึกษาเรียนรู้แบบงู ๆ ปลา ๆ แล้วเอาไปคุยทับกัน มันสะใจดี ฟังแล้วบ้าไปเลย..!

แต่ในเมื่อสังคมเป็นอย่างนั้น เราก็ต้องอยู่ในลักษณะที่ว่าถ้าคนอื่นตาบอด เราต้องตาดีให้ได้ ไม่อย่างนั้นก็เดินชนกันหัวร้างคางแตก แล้วต่างคนต่างก็โทษอีกฝ่ายว่าตาบอด..!

คนตาบอดถือตะเกียงเดินมา คนตาดีก็สงสัยว่า "กลางค่ำกลางคืน แกตาบอดมองอะไรไม่เห็น แล้วจะถือตะเกียงไปทำไม ?" คนตาบอดตอบว่า "ถือเพื่อให้พวกคนตาดีอย่างแกไม่เดินมาชน" สรุปแล้วก็คือ คนตาบอดมีความเข้าใจมากกว่า เพราะว่าตัวเองตาบอด กลางวันกลางคืนเหมือนกัน เดินไม่ชนใครอยู่แล้ว แต่คนตาดีกลางคืนมองไม่เห็น มักจะเดินมาชนคนตาบอด คนตาบอดก็เลยต้องถือตะเกียงให้คนตาดีดู..!

 

สำคัญที่สุดคือพวกเราต้องพยายามในการประพฤติวัตรปฏิบัติธรรมของเราให้เข้มแข็งจริงจัง จนกระทั่งเข้าถึง ถึงเวลาจะได้อธิบายขยายความที่ถูกต้องได้ สำคัญที่สุดก็คือ อย่าเอากิเลสไปชนกับคนอื่น ต้องครูบาอาจารย์ของกูเท่านั้นถึงจะถูก ต้องสายนี้เท่านั้นถึงจะถูก ต้องวัดท่าขนุนเท่านั้น..ฉิบหายเลย..!

เนื่องเพราะว่า "ต้อง" ทั้งหมดที่ว่ามานั้น มาจากพระพุทธเจ้าทั้งนั้น พระพุทธเจ้าเหมือนกับพ่อครัวใหญ่ แสดงวิธีการทำอาหารไว้ ๘๔,๐๐๐ วิธี ใครถนัดแบบไหน ทำแบบไหนอร่อย ก็ไปขายให้คนอื่นเขากิน คนกินแล้วชอบใจก็ไปเป็นลูกค้าประจำ จนกลายเป็นกรรมฐานสายโน้น กลายเป็นกรรมฐานสายนี้ แล้วใช่ของตัวเองไหมเล่า ? ก็มาจากพระพุทธเจ้าทั้งนั้น

แล้วคนกินก็ดันไปเถียงกันเอง "นี่ต้องก๋วยเตี๋ยวเท่านั้นถึงจะใช่ ข้าวราดแกงของแกไม่ใช่" คนโน้นก็บอกว่า "ข้าวราดแกงกับก๋วยเตี๋ยวมันเฮงซวย ใช้ได้ที่ไหน ต้องขนมปังไส้ทะลักเท่านั้น" กลายเป็นเอากิเลสไปชนกัน จึงเป็นเรื่องที่ต้องระมัดระวังที่สุด

เพราะนักปฏิบัติจะมีอยู่ช่วงหนึ่งที่อยากสอนคนอื่นเขา ถ้ารู้จริงแล้วสอนยังพอทน ถ้ารู้ไม่จริง ไปตีความเอาเองนี่ จะพาคนอื่นเตลิดเปิดเปิงหลงทางไปด้วย เพราะว่าการปฏิบัติพอไปถึงระดับหนึ่ง อุปกิเลสตัวหนึ่งที่เรียกว่าญาณ..ญาณะ..เครื่องรู้ จะปรากฏขึ้น จะคิดหาเหตุหาผลได้ทุกอย่าง สามารถดึงเอาความเชื่อมโยงมาได้ทั้งหมด ตำรากี่เล่มกูดึงมาได้หมด คิดว่าตัวเองเก่ง..บรรลุแล้ว โดยที่ลืมสังเกตไปว่า เรื่องที่รู้ทั้งหมดนั้น ยิ่งคิดยิ่งกว้างออกไป หาจุดจบไม่ได้ มันบอกเราทุกเรื่องยกเว้นทางพ้นทุกข์..!

เขาถึงได้ใช้คำว่า อุปกิเลส คือใกล้จะเป็นกิเลส ยึดเมื่อไรเป็นกิเลสทันที เป็นเรื่องที่นักปฏิบัติต้องระมัดระวังเป็นอย่างสูง ตั้งหน้าตั้งตาทำให้เกิดผลจริง ๆ แล้วเราจะอยู่ในบุคคลประเภทไหนค่อยว่ากันไป

ประเภทแรกก็คือ หม้อเปล่าปิด ไม่มีความดีกูก็หุบปากไว้
ประเภทที่สองก็คือ หม้อเปล่าเปิด ไม่มีอะไรเลยสักอย่าง..โม้แม่งได้ทุกเรื่อง..!
ประเภทต่อไปก็คือ หม้อเต็มปิด ถึงรู้กูก็ไม่สอนใคร สอนผิดเดี๋ยวกูจะซวยไปด้วย..!
ประเภทสุดท้ายก็คือ หม้อเต็มเปิด รู้จริง สอนถูก
ถึงตอนนั้นก็ต้องไปค่อย ๆ พิจารณาเลือกเอาว่าเราจะเป็นบุคคลประเภทไหน ?