พระสูตร ที่แสดงว่าจิตไม่ใช่วิญญาณ

สิกขาสูตรที่ ๒
[๕๓๐] ดูกรภิกษุทั้งหลาย สิกขา ๓ นี้ ๓ เป็นไฉน คือ อธิศีลสิกขา ๑
อธิจิตตสิกขา ๑ อธิปัญญาสิกขา ๑ ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็อธิศีลสิกขา เป็นไฉน ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นผู้มีศีล ฯลฯ สมาทานศึกษาอยู่ในสิกขาบททั้งหลาย ดูกรภิกษุทั้งหลาย นี้เรียกว่าอธิศีลสิกขา
ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็อธิจิตตสิกขาเป็นไฉน ดูกรภิกษุทั้งหลาย
ภิกษุในธรรมวินัยนี้ สงัดจากกามและอกุศล และ... ฯลฯ
บรรลุปฐมฌาน.....ถึง จตุตถฌาน ดูกรภิกษุทั้งหลาย นี้เรียกว่าอธิจิตตสิกขา

ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็อธิปัญญาสิกขาเป็นไฉน ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้
ทำให้แจ้งซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันหาอาสวะมิได้ เพราะอาสวะทั้งหลายสิ้นไป ด้วยปัญญาอันยิ่งเองในปัจจุบันเข้าถึงอยู่ ดูกรภิกษุทั้งหลาย นี้เรียกว่าอธิปัญญาสิกขา
ดูกรภิกษุทั้งหลาย สิกขา ๓ นี้แล ฯ

ภิกษุผู้มีความเพียร มีเรี่ยวแรง มีปัญญา เพ่งพินิจ มีสติ คุ้มครองอินทรีย์
พึงครอบงำทั่วทุกทิศ ด้วยอัปปมาณสมาธิ ประพฤติทั้งอธิศีล อธิจิต
และอธิปัญญา เมื่อก่อนฉันใด ภายหลังก็ฉันนั้น ภายหลังฉันใด
เมื่อก่อนก็ฉันนั้น เบื้องต่ำฉันใด เบื้องบนก็ฉันนั้น เบื้องบนฉันใด
เบื้องต่ำก็ฉันนั้น ในกลางวันฉันใด ในกลางคืนก็ฉันนั้น ในกลางคืน
ฉันใด ในกลางวันก็ฉันนั้น ภิกษุเช่นนั้น บัณฑิตกล่าวว่า เป็นนักศึกษา
เป็นนักปฏิบัติ และเป็นผู้มีความประพฤติเรียบร้อยดี

ภิกษุเช่นนั้น บัณฑิตกล่าวว่า เป็นผู้ตรัสรู้ชอบ เป็นนักปราชญ์ เป็นผู้
ถึงที่สุดของการปฏิบัติในโลก ท่านผู้ประกอบด้วยวิมุตติ อันเป็นที่สิ้นตัณหา

###ย่อมมีจิตหลุดพ้นจากสังขารธรรม เพราะวิญญาณดับสนิท
เหมือนความดับของประทีป ฉะนั้น ฯ
"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""
พระสูตร เล่มที่สิบสอง อังคุตตรนิกาย ข้อ 530 หน้าที่ 226-227
พระไตรปิฎก เล่มที่20 บาลีสยามรัฐ

 

จิตหลุดพ้น เพราะวิญญาณขันธ์ดับไป จึงไม่ใช่สิ่งเดียวกัน

 

จิตคือตัวรู้ เป็นตัวประธานหลัก วิญญาณก็เป็นตัวรู้ต่างๆทางอายตนะทั้ง5 คือ ตา หู จมูก ลิ้น และกาย แต่ทั้ง5ทางที่ว่ามารวมลงมาประกอบกันและเด่นชัดมากที่ใจหรือมโนทวารคือรู้ทางใจ หรือ เรียกอีกอย่างว่าจิต เพราะเป็นตัวรู้ที่เด่นชัดที่สุดเป็นประธานของการรู้ทั้งหมด

 

ที่นี้การที่จิตจะหลุดพ้นได้เพราะตัววิญญาณหรือตัวรู้ต่างๆที่เป็นตัวรู้ย่อยดับลง แต่อย่าลืมว่าตัวรู้ย่อยที่ว่ามานี้รวมลงมาเป็นตัวรู้ที่เป็นประธานเป็นตัวรู้ที่เด่นที่สุดคือใจหรือมโนนั่นเอง ซึ่งก็คือจิตนั่นเอง ฉะนั้นจึงปฏิเสธไม่ได้ว่ามันต่างกัน เพราะมันเกี่ยวเนื่ิองกันมีเหตุมัปัจจัยก่อกำเนิดให้เป็นจิตตัวรู้ที่เด่นชัดขึ้นมาทางใจ

 

อธิบายก็คือวิญญานที่เกิดขึ้นคือการรู้ของทางตา หู จมูก ลิ้น และกาย จะยังไม่้เด่นชัด ถ้าไม่มีวิญญาณทางใจหรือรู้ทางใจ หรือจิต เป็นตัวรู้เด่นชัดเป็นตัวรู้ประธานเกิดขึ้น ก็จะเหมือนจิตตกภวังค์ คือ ไม่สามารถรับรู้ทางอายตนะทั้งห้าได้เลย ซึ่งเทียบเคียงให้เห็นภาพคือการหลับสนิทของเรานั่นเองอธิบายแบบนี้พอจะเข้าใจปัจจัยที่เกี่ยวเนื่องหรือยังครับว่ามันเกี่ยวเนื่องเป็นเหตุเป็นปัจจัยกันอย่างไร ไม่อยากให้ตีความตามความเข้าใจของตัวท่านเอง แต่ที่ผมอธิบายได้เพราะหลวงปู่สาวกโลกอุดร ท่านอธิบายไว้ เพราะท่านจบกิจพรหมจรรย์แล้ว ท่านจึงอธิบายได้ถูกต้องชัดเจนตามที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสไว้