"อะไรคือเหตุ อะไรคือปัจจัย" (หลวงปู่จันทา ถาวโร)

.
"อะไรคือเหตุ อะไรคือปัจจัย"

" .. ทีนี้ก็กำหนดถามพระธรรมต่อไปว่า "ชาตินี้ภพนี้จะไป พระนิพพานตามพระพุทธเจ้าได้ไหม"

"แล้วแต่เหตุปัจจัยนะ"
"อะไรคือเหตุ อะไรคือปัจจัย"

"เหตุ ก็ได้แก่ การประพฤติปฏิบัติสมถกรรมฐาน วิปัสสนา กรรมฐาน เดิน ยืน นั่ง พิจารณาธาตุขันธ์น้อม ลงสู่ไตรลักษณ์เห็นแจ้งประจักษ์อย่างนั้น" นี่เรียกว่า "การประกอบเหตุดี"

"ปัจจัย ได้แก่ บุญกุศลแต่ชาติปางก่อนโน้น" ถ้ามัน สมดุลกันแล้วก็ไปได้ "บุญกุศลนั้นจะเป็นเครื่องตัดกระแสของสงสารไปได้"

"ถ้าปัจจัยเต็มแล้ว แต่ขาดเหตุผล ก็ไปไม่ได้" หรือว่า "เหตุพร้อมแล้ว แต่ชาดปัจจัย ก็ไปไม่ได้เช่นกัน" ฉะนั้น "มันต้องพร้อมมูลทั้งสองอย่างมันจึงจะไปได้" นั่นแหละ ไม่ต้องสงสัย .. "

"ธรรมพเนจร"
(หลวงปู่จันทา ถาวโร)