ขอถามเกียวกับเรื่องเวทนาครับ

<CENTER>
เรื่องเวทนา</CENTER>
[๕๑๑] วิ. ข้าแต่พระแม่เจ้า เวทนามีเท่าไร? ธ. ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ เวทนานี้มี ๓ ประการ คือ สุขเวทนา ๑ ทุกขเวทนา ๑ อทุกขมสุขเวทนา ๑.
วิ. ข้าแต่พระแม่เจ้า ก็สุขเวทนาเป็นอย่างไร ทุกขเวทนาเป็นอย่างไร อทุกขมสุขเวทนา เป็นอย่างไร?
ธ. ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ ความเสวยอารมณ์ที่เป็นสุขสำราญ อันเป็นไปทางกาย หรือเป็นไปทางจิตนี่เป็นสุขเวทนา
ความเสวยอารมณ์ที่เป็นทุกข์ไม่สำราญ อันเป็นไปทางกาย หรือเป็นไปทางจิตนี่เป็นทุกขเวทนา
ความเสวยอารมณ์ที่มิใช่ความสำราญ และมิใช่ความไม่ สำราญ (เป็นส่วนกลางมิใช่สุขมิใช่ทุกข์) อันเป็นไปทางกาย หรือเป็นไปทางจิตนี่เป็นอทุกขมสุขเวทนา
วิ. ข้าแต่พระแม่เจ้า ก็สุขเวทนา เป็นสุขเพราะอะไร เป็นทุกข์เพราะอะไร?
ธ. ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ สุขเวทนา เป็นสุขเพราะตั้งอยู่ เป็นทุกข์เพราะแปรไป
ทุกขเวทนา เป็นทุกข์เพราะตั้งอยู่ เป็นสุขเพราะแปรไป
อทุกขมสุขเวทนา เป็นสุขเพราะรู้ชอบ เป็นทุกข์เพราะรู้ผิด.
(กล่าวคือ เกิดสุขเวทนา เพราะสุขนั้นยังคงตั้งอยู่ ก็เกิดภวตัณหา จึงเป็นทุกข์เกิดขึ้นเพราะสุขเหล่าใดเหล่านั้นย่อมต้องแปรปรวนและดับไปด้วยพระไตรลักษณ์ จึงเกิดการโหยไห้อาลัยหาในสุขนั้นๆ อันอาจเกิดได้ในขณะนั้น หรืออาจกินเวลาคือเกิดขึ้นในภายหน้าได้โดยการรำลึก(สัญญา)จึงเกิดการโหยไห้อาลัยหา จึงวนเวียนอยู่ในสุขทุกข์ คือกองทุกข์อยู่นั่นเองโดยไม่รู้ตัว)
(ส่วนทุกขเวทนานั้น เมื่อตั้งอยู่ย่อมเป็นทุกข์อยู่แล้วโดยธรรม ก็เกิดวิภวตัณหาขึ้น ดังนั้นเมื่อทุกข์เหล่าใดเหล่านั้นแปรปรวนดับไปด้วยอำนาจพระไตรลักษณ์ จึงเกิดภาวะจิตที่เราเรียกกันโดยภาษาสมมติว่าสุขขึ้น เป็นมายาของจิต ที่จริงๆแล้วก็คือการดับทุกข์เท่านั้นนั่นเอง ดังนั้นพึงระลึกว่าเมื่อเป็นทุกข์แล้ว สุขนั้นย่อมเกิดตามมาโดยธรรมคือความสงบลง ความสบายใจขึ้น ก็ไม่เพลิดเพลิน พึงสำรวม สังวร ระวัง อย่าไปปรุงแต่งฟุ้งซ่านให้วนเวียนอยู่ในทุกข์ดั่งนี้อีกเลย)
(ส่วนอทุกขมสุขเวทนา เป็นสุขเพราะรู้ชอบ ว่าถ้าประมาทย่อมเป็นโทษภัย จึงไม่ฟุ้งซ่านไปปรุงแต่ง ส่วนเมื่อรู้ผิด คิดว่าไม่เป็นโทษภัย จึงประมาท จึงฟุ้งซ่านปรุงแต่งจนเป็นสุขเป็นทุกข์ ผลจึงเกิดเป็นทุกข์ขึ้น เป็นในที่สุด)
วิ. ข้าแต่พระแม่เจ้า ก็อนุสัยอะไร ตามนอนอยู่ในสุขเวทนา อนุสัยอะไร ตามนอน อยู่ในทุกขเวทนา อนุสัยอะไร ตามนอนอยู่ในอทุกขมสุขเวทนา?
ธ. ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ ราคานุสัย ตามนอนอยู่ในสุขเวทนา
ปฏิฆานุสัย ตามนอน อยู่ในทุกขเวทนา
อวิชชานุสัยตามนอนอยู่ในอทุกขมสุขเวทนา.
วิ. ข้าแต่พระแม่เจ้า ก็ราคานุสัยตามนอนอยู่ในสุขเวทนาทั้งหมด
ปฏิฆานุสัยตามนอน อยู่ในทุกขเวทนาทั้งหมด
อวิชชานุสัยตามนอนอยู่ในอทุกขมสุขเวทนาทั้งหมด หรือหนอแล?
ธ. ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ ราคานุสัย ตามนอนอยู่ในสุขเวทนาทั้งหมด หามิได้
ปฏิฆานุสัย ตามนอนอยู่ในทุกขเวทนาทั้งหมด หามิได้
อวิชชานุสัย ตามนอนอยู่ใน อทุกขมสุขเวทนาทั้งหมด หามิได้.
วิ. ข้าแต่พระแม่เจ้า ก็ธรรมอะไร จะพึงละได้ในสุขเวทนา
ธรรมอะไร จะพึงละได้ในทุกขเวทนา
ธรรมอะไร จะพึงละได้ในอทุกขมสุขเวทนา?
ธ. ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ ราคานุสัยจะพึงละได้ในสุขเวทนา
(หมายความว่า ไม่ไปยึดติดยึดถือหรือไม่ติดเพลินในสุขเวทนา ที่ถึงอย่างไรก็ยังคงต้องเกิดคงมีเช่นนั้นเองตามธรรม)
ปฏิฆานุสัย จะพึงละได้ใน ทุกขเวทนา
(หมายความว่า ไม่ไปยึดติดยึดถือหรือไม่ขุ่นเคืองในทุกขเวทนา ที่ถึงอย่างไรก็ยังคงต้องเกิดคงมีเช่นนั้นเองตามธรรม)
อวิชชานุสัยจะพึงละได้ในอทุกขมสุขเวทนา.
(หมายความว่า รู้ชอบจึงไม่ปรุงแต่งหรือไม่ฟุ้งซ่านไปในอทุกขมสุขเวทนาอันแลว่าไม่มีโทษ จนแปรเป็นสุขเป็นทุกข์ในที่สุด ที่ถึงอย่างไรก็ยังคงเกิดคงมีเช่นนั้นเองตามธรรม)

 

วิ. ข้าแต่พระแม่เจ้า ก็ราคานุสัยจะพึงละเสียได้ในสุขเวทนาทั้งหมด
ปฏิฆานุสัยจะพึง ละเสียได้ในทุกขเวทนาทั้งหมด
อวิชชานุสัยจะพึงละเสียได้ในอทุกขมสุขเวทนาทั้งหมด หรือหนอแล?
ธ. ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ ราคานุสัยจะพึงละเสียได้ในสุขเวทนาทั้งหมด หามิได้
ปฏิฆานุสัยจะพึงละเสียได้ในทุกขเวทนาทั้งหมด หามิได้
อวิชชานุสัยจะพึงละเสียได้ในอทุกขมสุขเวทนาทั้งหมด หามิได้
ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ สงัดจากกาม สงัดจากอกุศลธรรม
บรรลุปฐมฌาน มีวิตกมีวิจาร มีปีติและสุขอันเกิดแต่วิเวกอยู่
ย่อมละราคาด้วยปฐมฌานนั้น ราคานุสัย มิได้ตามนอนอยู่ในปฐมฌานนั้น อนึ่ง
(เมื่ออยู่ในปฐมฌาน ยังมีวิตก วิจาร อยู่ กล่าวคือมีสติในการพิจารณาธรรมได้ โดยปราศจากการรบกวนจากราคะทั้งหลาย จึงเหมาะแก่การใช้ปฐมฌานในการพิจารณา)
ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ ย่อมพิจารณาเห็นอยู่ว่า เมื่อไร เราจะได้บรรลุอายตนะที่พระอริยะทั้งหลายบรรลุแล้วอยู่ ในบัดนี้ ดังนี้
เมื่อภิกษุนั้นเข้าไปตั้งความปรารถนาในวิโมกข์ทั้งหลายอันเป็นอนุตตรธรรมอย่างนี้ โทมนัสย่อมเกิดขึ้น
(โทมนัส ย่อมเกิดจากความอยาก อันแม้เป็นกุศลตัณหาในธรรมก็ตามที ก็ย่อมยังให้เกิดทุกข์ขึ้นได้)
เพราะความปรารถนาเป็นปัจจัย ท่านละปฏิฆะได้ด้วยความโทมนัสนั้น ปฏิฆานุสัยมิได้ตามนอนอยู่ในความโทมนัสนั้น อนึ่ง
(เมื่อเกิดความอยากดังนั้น ย่อมเกิดการขุ่นเคือง(ปฏิฆะ)ด้วยทุกข์นั้น ก็ให้ละปฏิฆะความขุ่นเคืองด้วยทุกข์นั้น จากความอยากนั้นเสีย ด้วยรู้เข้าใจแล้วในโทษแม้ในกุศลตัณหานั้น ปฏิฆานุสัยก็จะไม่นอนเนื่องเป็นอาสวะกิเลสนั่นเอง)
ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ บรรลุจตุตถฌาน อันไม่มีทุกข์ไม่มีสุข เพราะละสุขละทุกข์ และดับโสมนัส โทมนัสก่อนๆ ได้
มีอุเบกขาเป็น เหตุให้สติบริสุทธิ์อยู่ ย่อมละอวิชชาได้ด้วยจตุตถฌานนั้น อวิชชานุสัยมิได้ตามนอนอยู่ในจตุตถฌานนั้น.
[๕๑๒] วิ. ข้าแต่พระแม่เจ้า ก็อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่ง สุขเวทนา?
ธ. ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ ราคะ เป็นส่วนเปรียบแห่ง สุขเวทนา.
วิ. อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่ง ทุกขเวทนา?
ธ. ปฏิฆะ เป็นส่วนแห่งเปรียบแห่ง ทุกขเวทนา.
วิ. อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่ง อทุกขมสุขเวทนา?
ธ. อวิชชา เป็นส่วนเปรียบแห่ง อทุกขมสุขเวทนา.
วิ. อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่ง อวิชชา?
ธ. วิชชา เป็นส่วนเปรียบแห่ง อวิชชา.
วิ. อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่ง วิชชา?
ธ. วิมุติ เป็นส่วนเปรียบแห่ง วิชชา.
วิ. อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่ง วิมุติ?
ธ. นิพพาน เป็นส่วนเปรียบแห่ง วิมุติ
วิ. อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่ง นิพพาน?
ธ. ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ ท่านล่วงเลยปัญหาเสียแล้ว ไม่อาจถือเอาส่วนสุดแห่งปัญหา ได้
ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ เพราะพรหมจรรย์หยั่งลงในพระนิพพาน มีพระนิพพานเป็นที่ถึงใน เบื้องหน้า มีพระนิพพานเป็นที่สุด
ถ้าท่านจำนงอยู่ ก็พึงเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาค ทูลถามเนื้อความนี้เถิด
พระผู้มีพระภาคทรงพยากรณ์แก่ท่านอย่างใด ท่านพึงจำทรงพระพยากรณ์นั้นไว้ อย่างนั้นเถิด.

http://www.nkgen.com/422.htm

 

เวทนาคือ อาการที่เกิดขึ้นกับเรา คือ ทุกข์ สุข และ ไม่ทุกข์หรือไม่สุข หรือเฉยๆที่เรียกว่าอุเบกขา